Chuyên gia giáo dục và trị liệu tâm lý hôn nhân và gia đình Kwong Wing-hsien (Hồng Kông, Trung Quốc) chia sẻ những kinh nghiệm cho các bậc cha mẹ về vấn đề này để mong các gia đình sớm giải quyết một cách hiệu quả.
Có rất nhiều gia đình hiện đại đang rơi vào tình cảnh phiền muộn vì con cái khó dạy bảo, không nghe lời, cãi lại, thậm chí không dành sự tôn trọng cho cha mẹ. Điều này có nhiều nguyên nhân, và việc phải tìm ra giải pháp để tháo gỡ là vô cùng cần thiết.
Người mẹ phàn nàn: “Sao con lúc nào cũng không làm việc thế, không để ý lời mẹ nói, lúc nào cũng đeo tai nghe là sao. Càng lớn càng thiếu lễ phép, không tôn trọng mẹ!”
Con gái: “Con có làm chứ, con chỉ không làm ngay lập tức; chỉ trong thời gian đó con mới có thể nghe nhạc, và mẹ thì cứ muốn nói chuyện vào đúng lúc đó”.
Đó là một mẩu đối thoại phổ biến ở nhiều gia đình. Nhiều khi cha mẹ thấy con cái không trả lời ngay lập tức hoặc làm theo cách của cha mẹ, họ cho rằng con đang đối đầu, thô lỗ hoặc thiếu tôn trọng người lớn tuổi….
Trên thực tế, không hẳn là khinh thường hay không tôn trọng mà không có phản ứng và hành động ngay lập tức, không làm những việc theo yêu cầu của cha mẹ. Cha mẹ có thể cố gắng trao đổi với con cái, hiểu được suy nghĩ của chúng, hoặc cho con thêm thời gian để sắp xếp đồ đạc hoặc chuẩn bị thêm không gian hay bất kỳ yếu tố nào can thiệp đến việc nghe lời của trẻ.
Con cái nên kính trọng cha mẹ, nhưng con cái cũng cần cha mẹ kính trọng. Cha mẹ bị kích động trước hành vi của con cái và trở nên bạo lực, mất kiểm soát, la mắng… không chỉ khiến trẻ sợ hãi mà còn ảnh hưởng đến hình ảnh của cha mẹ trong tâm trí con cái và mối quan hệ cha mẹ – con cái.
Khi hành vi của trẻ không đáp ứng được mong đợi của cha mẹ, cha mẹ sẽ có phản ứng cảm xúc tiêu cực và đáp lại trẻ bằng cách buộc tội, bác bỏ hoặc phớt lờ chúng. Trong tình huống này, trẻ không chỉ buồn, nản lòng mà còn có xu hướng suy nghĩ chủ quan theo lời cha mẹ, cho rằng mình không giỏi, thua kém người khác, cha mẹ ghét mình… hình thành tâm lý tự ti, cản trở sự trưởng thành của trẻ.
Trên thực tế, nếu cha mẹ có thể bình tĩnh đối mặt với hành vi bất hợp tác của con cái và duy trì tâm trạng ổn định, trẻ sẽ sẵn sàng giao tiếp với cha mẹ hơn và tăng lòng tin đối với cha mẹ. Gia đình là môi trường giáo dục rất quan trọng đối với trẻ em, là nơi chúng học cách trưởng thành, phát triển tính cách và xây dựng các giá trị. Cha mẹ là tấm gương cho con cái, nếu cha mẹ thường xuyên nói xấu và coi thường con cái thì con cái đương nhiên cũng sẽ đối xử với cha mẹ theo cách như vậy.
Vì vậy, nếu cha mẹ mong muốn được con cái tôn trọng, thì họ phải làm gương và tôn trọng con cái như một sự bình đẳng cần phải có. Các phương pháp kỷ luật của cha mẹ cần đạt được sự cân bằng giữa tình yêu thương và sự kiểm soát, đồng thời xây dựng văn hóa gia đình đề cao sự “tôn trọng”. Các lời khuyên tiêu chuẩn sau đây giúp bạn đạt được khái niệm tôn trọng lẫn nhau:
Cha mẹ tôn trọng con cái và giao tiếp tốt với chúng.
Đặt mục tiêu phù hợp theo khả năng của trẻ, khi trẻ không đạt được mục tiêu sẽ cùng trẻ thảo luận, đưa ra phương pháp chấp nhận được và hỗ trợ trẻ thực hiện nhưng không quá khắt khe.
Giữ tinh thần cởi mở, cố gắng hiểu quan điểm và ý kiến của con cái, lắng nghe một cách bình đẳng, quan tâm đến cảm xúc của con cái và công bằng trong đối xử.
Thêm lời khẳng định và khuyến khích trẻ khi chúng làm được việc tốt.
Quan tâm đến nhu cầu của trẻ em và tôn trọng sự lựa chọn của chúng khi chúng có khả năng đưa ra quyết định.
Sẵn sàng dành thời gian đồng hành và tham gia các công việc của trẻ cùng với trẻ.
Nguyên nhân khiến trẻ nổi loạn, bướng bỉnh, không nghe lời hay thiếu tôn trọng phần lớn là do chúng không thể giao tiếp với cha mẹ hoặc cảm thấy yêu cầu của cha mẹ là vô lý; nếu cha mẹ trao đổi thẳng thắn với con và có những yêu cầu hợp lý thì sẽ dễ dàng kiểm soát hành vi của con hơn.
Các phương pháp kỷ luật trên tập trung vào nhu cầu của trẻ và khuyến khích sự tôn trọng giữa các thành viên trong gia đình. Trẻ em lớn lên trong môi trường này phải kính trọng cha mẹ. Cha mẹ nên bắt đầu cho con cái ý niệm tôn trọng ngay từ khi chúng còn nhỏ, vì khi bước vào giai đoạn vị thành niên, chúng sẽ trở nên thu mình hơn và không dễ thay đổi những hành vi không tốt, vì vậy cần phải trau dồi ngay từ khi còn nhỏ.
Lời khuyên này của chuyên gia có thể giúp bạn tháo gỡ những vướng mắc trong việc dạy trẻ trở nên biết nghe lời hơn, tôn trọng người lớn hơn và cảm thấy được tôn trọng, bình đẳng với người lớn trong gia đình./.
